Tematem niniejszego artykułu (i paru następnych) jest Ewangelia według św. Łukasza. Należy ona do grona tzw. ewangelii synoptycznych, czyli takich, które można objąć “jednym spojrzeniem” (syn-opsis), gdyż zawierają wiele wspólnych im elementów co do treści i jej układu. Pojęcie to po raz pierwszy wprowadził niemiecki badacz J. Griesbach w XVIII w. i odniósł do trzech ewangelii: Mateusza, Marka i Łukasza. Dwie pierwsze omówiliśmy już wcześniej, teraz przyszedł czas na trzecią.

Pierwotnie Ewangelia wg św. Łukasza stanowiła jedną całość z Dziejami Apostolskimi (swoisty dyptyk). W zamierzeniu bowiem autora chodziło o przedstawienie zarówno “historii Jezusa” (i temu celowi służy właśnie Ewangelia), jak i “historii Kościoła” (co jest przedmiotem Dziejów Apostolskich). Nawet sama struktura obu dzieł zdradza ową pierwotną jedność: oto w Ewangelii Jezus zmierza cały czas w stronę Jerozolimy, tam ponosi śmierć i tam wstępuje do nieba, natomiast w Dziejach w Jerozolimie zstępuje na grono Jego uczniów Duch Święty, który dalej prowadzi dzieło Jezusa konstytuując wspólnotę Kościoła.

Pierwotna jedność dyptyku została zakłócona przez rozdzielenie obu części, co nastąpiło mniej więcej na początku II w. n.e. Wówczas trzy Ewangelie synoptyczne (Mt - Mk - Łk) połączono z jeden zbiór, a Dzieje Apostolskie stały się elementem nowego zbioru, zawierającego także tzw. Listy katolickie, czyli powszechne (po grecku katholikos oznacza “powszechny”, “ogólny”). Należą do nich trzy listy św. Jana, dwa listy św. Piotra oraz list św. Jakuba i jego brata, św. Judy. Ponieważ ich tematyka była również związana z historią rozszerzania się Kościoła w I wieku, nic zatem dziwnego, że zostały dołączone do Dziejów Apostolskich jako ich logiczne uzupełnienie.

Autor
Kim jest autor dyptyku: Ewangelia-Dzieje Apostolskie? Najstarsze informacje zgodnie nazywają go Łukaszem. W jednym ze starożytnych prologów do Ewangelii, pochodzącym z lat 160-180, jest podane, iż autorem “jest Łukasz, Antiocheńczyk, Syryjczyk, lekarz z zawodu, który stał się uczniem apostołów, a następnie towarzyszył Pawłowi aż do jego męczeńskiej śmierci. Służył Panu nieprzerwanie, nie miał żony ani dzieci, w wieku 84 lat zmarł w Beocji, pełen Ducha Świętego”.

Gwoli wyjaśnienia dodajmy, iż Beocja leżała na terenie starożytnej Grecji, na północny-wschód od Zatoki Korynckiej, powyżej Attyki, a jej stolicą były Teby.