Po omówieniu datacji, autorstwa oraz adresatów Ewangelii wg św. Mateusza pozostało nam jeszcze spojrzeć na jej tematykę teologiczną, czyli na to, co jest zasadniczym przekazem i sensem napisania każdego tekstu biblijnego, a przede wszystkim tak specyficznego gatunku literackiego, jakim są ewangelie.
Teologia
Teologię Ewangelii Mateuszowej można ująć w dwa obszerne tematy: chrystologię, czyli nauczanie o Jezusie jako Mesjaszu i Zbawicielu, oraz eklezjologię, czyli naukę o Kościele jako wspólnocie wiary założonej przez Jezusa. Gdybyśmy chcieli ocenić, który z tych dwu tematów miał w oczach Ewangelisty istotniejsze znaczenie, to niewątpliwie - choć może z lekkim zdziwieniem czytelników - musielibyśmy się skłonić ku eklezjologii. Od niej zatem zacznijmy.
a) Eklezjologia
Naczelną ideą Ewangelii św. Mateusza jest idea Kościoła jako wspólnoty wiary, a następnie - jako Królestwa niebieskiego. Widzimy to już w samej strukturze tekstu, podporządkowanej symbolice “siódemki”, czyli pełni, zamkniętej i doskonałej całości. Układ treści jest bowiem następujący: Ewangelia Dzieciństwa - Pięć Mów - Opis Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Jezusa. Centralną częścią tego układu są mowy Jezusa, a ich zasadniczą tematyką jest właśnie Kościół i Królestwo niebieskie, przedstawione w szeregu “odsłon”. Najpierw Kazanie na Górze (5), które jest swoistą konstytucją wspólnoty wiary; potem Mowa Misyjna (10) zawierająca kodeks postępowania misjonarzy kościelnych; następnie Mowa w Przypowieściach (13) traktująca o duchowym wymiarze Kościoła i Królestwa; później Mowa Eklezjologiczna (18) poruszająca kwestie wewnętrznej dyscypliny Kościoła; i wreszcie Mowa Eschatologiczna (24-25) mówiąca o “eschatonie”, czyli o kresie rzeczywistości doczesnej i konieczności czuwania i wytrwania do końca w wierności Jezusowi.
Patrząc z innej nieco perspektywy można powiedzieć, że Ewangelista rozwija tematykę eklezjologiczną w trzech kolejnych etapach określonych hasłami: Izrael, Kościół, Królestwo niebieskie. Zaczyna od Izraela historycznego, wskazując, iż - potraktowany całościowo - nie spełnił on swej dziejowej misji ewangelizatora pogan, odchodząc od wierności Bogu. Przypieczętowaniem tego anty-wyboru ze strony Izraela były słowa ludu wypowiedziane przy skazaniu Jezusa: “krew Jego na nas i na dzieci nasze!” (27,25), czyli inaczej mówiąc: “my bierzemy odpowiedzialność za śmierć Jezusa, niech Piłat tym się nie przejmuje”. Wbrew pozorom, te słowa przekleństwa mogą być jednak odczytane w Ewangelii jako zasadnicza i codzienna modlitwa całego Kościoła (!), bo tylko krew Jezusa przelana na krzyżu jest w stanie uwolnić każdego człowieka od grzechu i śmierci, i przynieść mu prawdziwe błogosławieństwo.
Ci spośród Narodu Wybranego, którzy uznali w Jezusie Mesjasza i dostrzegli w Nim wypełnienie się starotestamentowych obietnic, utworzyli “nowy”, duchowy Izrael, nazwany przez Jezusa “Kościołem”, po grecku: ekklēsia, od czasownika ek-kaleō, “wywołuję”, czyli ci, którzy zostali przez Niego “wywołani” ze świata i teraz należą wyłącznie do Niego (“mój Kościół”, 16,18). Ta nowa wspólnota nie jest zerwaniem z dotychczasową tradycją Starego Testamentu, lecz duchową kontynuacją wiernej Bogu “świętej Reszty” Izraela, jak ją nazywali prorocy. Jest nawet czymś więcej: to właśnie w niej wypełnia się misja Narodu Wybranego, by zbawienie, czyli ratunek od grzechów i pojednanie z Bogiem, głosić także poganom.
