O adresatach Ewangelii ciąg dalszy

Poprzedni artykuł zamknęliśmy stwierdzeniem, iż bezpośrednim odbiorcą Ewangelii wg św. Łukasza jest wysoki rangą obywatel rzymski o imieniu Teofil, zgodnie z tradycją kościelną - późniejszy biskup Antiochii. Oczywiśnie, nie oznacza to jednak, że Ewangelia była kierowana wyłącznie do niego jako swoiste pismo “prywatne”. Jej odbiorcami są również etnochrześcijanie. Taki wniosek można wyciągnąć wczytując się zarówno w tekst Ewangelii, jak i analizując sposób ujmowania treści przez jej autora. Łukasz opuszcza lub modyfikuje te wypowiedzi Jezusa przekazywane przez tradycję, które mogły - jego zdaniem - być niezrozumiałe lub przykre dla środowiska dawnych pogan. Gdy w Mt 5,44 czytamy słowa Jezusa: “jeśli pozdrawiacie tylko waszych braci, cóż szczególnego czynicie? czyż i poganie nie czynią tego samego?”, to Łukasz przekazuje w tekście paralelnym słowa: “i grzesznicy czynią to samo” (6,32nn). Pomija też, podobnie jak Marek, słowa nakazu misyjnego skierowane do Dwunastu, a zawarte w tradycji Mateuszowej: “na drogę pogan nie schodźcie, ani do miasta Samarytan nie wchodźcie!” (Mt 10,5). Przemilcza także opowiadanie o kobiecie, Syrofenicjance rodem, która prosiła Jezusa o uzdrowienie swej córeczki, mającej ducha nieczystego (Mk 7,24-30 || Mt 15,21-28). Wg Marka, a potem Mateusza, Jezus miał jej odrzec: “nie dobrze jest zabrać chleb dzieciom i rzucić go psom” (Mk 7,27b || Mt 15,26). W rozumieniu semickim “dzieci” to Naród Wybrany, “psy” zaś - to poganie.

Z drugiej strony Łukasz często eksponuje te wypowiedzi Jezusa, które stawiają pogan w świetle pozytywnym. Np. w scenie ofiarowania w świątyni Symeon najpierw dziękuje Bogu, iż Jezus przychodzi na świat jako “światło na oświecenie pogan”, a potem - jako “chwała swego ludu, Izraela” (2,32). Z kolei w perykopie opisującej prośbę setnika rzymskiego skierowaną do Jezusa, by raczył uzdrowić jego umierającego sługę, Jezus, zdumiony jego głęboką wiarą, odpowiada wobec zgromadzonego tłumu: “powiadam wam, nawet w Izraelu takiej wiary nie znalazłem” (7,9b). Wiara rzymskiego setnika jest też zauważona przez synoptyków w scenie śmierci Jezusa na krzyżu (Łk 23,47 || Mk 15,39 || Mt 27,54). U Łukasza czytamy, że “setnik ujrzawszy to, co się stało, oddał chwałę Bogu mówiąc: ‘istotnie człowiek ów był sprawiedliwy’ “.

Dla całości obrazu warto jeszcze dodać, iż Łukasz zupełnie pomija w swoim opisie scenę wyszydzenia Jezusa przez żołnierzy rzymskich w pretorium, opisaną zarówno przez Marka i Mateusza, jak i przez Jana (Mk 15,16-20 || Mt 27,27-31 || J 19,2-3). Taki zabieg redakcyjny może dodatkowo potwierdzać wcześniej wyrażone przypuszczenie, iż Teofil jako bezpośredni odbiorca Ewangelii, mógł być wysokiej rangi urzędnikiem rzymskim.